Van Vollenhoven

 Brouwerij Poesiat en Kater hebben een Princesse Bier van 5,0% op de markt gebracht. Ik kwam het tegen op het terras en kon niet anders dan het bestellen.

Van Vollenhoven Princesse Bier is een Wit met 5,5% alcohol. Van Vollenhoven Princesse Bier wordt gebrouwen door Poesiat & Kater in Amsterdam. (https://www.biernet.nl/bier/merken/van-vollenhoven-princesse-bier)

Van Vollenhoven is een speciaal soort witbier met 50% tarwe en gefermenteerd met Duits Bavaria-gist. Het bier is gekruid met sinaasappelschil en koriander. Brouwerij Poesiat & Kater Land Nederland Gebrouwen sinds 2017 Biersoort Wit Kenmerk Speciaalbier Alcohol 5,5% (https://www.biernet.nl/bier/merken/van-vollenhoven-princesse-bier)

Euh? Op het blikje staat toch echt 5,0%

V.VOLLENHOVEN PRINCESSE BIER Princesse Bier, undoubtedly the most festive beer of our kingdom. This refreshing witbier was first crafted in the 18th century for the wedding of a Dutch princess. Now it’s brewed again with 50% wheat and topped off with orange peel and coriander.... Princesse Bier, al sinds de 18de eeuw het meest feestelijke bier van ons koninkrijk! Dit speciale witbier wordt nu opnieuw gebrouwen door Brouwerij Poesiat & Kater. Het frisse Princesse Bier is karakteristiek gekruid met sinaasappelschil en koriander en gefermenteerd met een traditionele Duitse gist voor een lekkere droge afdronk. (https://poesiatenkater.nl/portfolio-item/poesiat-katers-v-vollenhovenco-princesse-bier/)

Van Vollenhoven Princesse Bier is een soort witbier, die is vergist met Duitse Bavaria-gist en een Saison-gist. Het hoge koolzuurgehalte, de sinaasappelschil, de koriander en de tarwe zorgen voor een licht, fruitig en verfrissend bier. (https://www.bierista.nl/van-vollenhoven-princesse-bier#:~:text=Van%20Vollenhoven%20Princesse%20Bier%20is,licht%2C%20fruitig%20en%20verfrissend%20bier.)

Tegelijkertijd met het ontstaan van porter in Londen, in het begin van de 18e eeuw, ontstond princessebier in het naburige Amsterdam. Lang is het een mysterie geweest wat voor bier dat nu precies was, net als bij porter. Ook daar was niet helemaal duidelijk wat het verschil met ander (donker) bier was en bij princessebier is het nóg onduidelijker omdat het zowel donker als blond bier kon zijn. Toch is er nu voldoende informatie om tenminste een voorlopige geschiedenis van princessebier te schrijven. Belangrijk is daarbij het onderscheid tussen het 18e eeuwse bier en de latere 19e eeuwse variant. Toen was princessebier verworden tot een goedkoop bier voor binnenlands gebruik en heel anders dan het originele exportbier. Jan van den Bosch Cornelisz. kreeg in 1733 vergunning om bier te gaan brouwen in Amsterdam naast de vanouds gevestigde brouwerijen zoals De Haan, de Star en de Hooiberg (1). Zijn brouwerij de Valk werd al snel de ‘Gekroonde Valk’ en met namen als ‘Princesse-Bier’ was het duidelijk dat hij in de tweedeling die in de Republiek was ontstaan, met patriotten en orangisten, aan de kant van die laatsten stond. Hij had als nieuwkomer weinig last van de tradities en methodes die bij andere brouwerijen de gang van zaken nog bepaalden. De ‘Burger, Scheeps en verzending Bieren’ van de Gekroonde Valk waren moderne bieren en er werd goed gekeken naar ontwikkelingen in het buitenland, vooral die in Londen. ... In Londen zien we dat porter als een modern bier werd toegesneden op de markt qua smaak, prijs en uiterlijk. Het bier werd samengesteld, geklaard en op kleur gebracht met natuurlijke hulpstoffen zoals isinglass en vlierbessen, waarbij door Michael Combrune nog speciaal werd  aangetekend dat het werd verkregen via ‘the Dutch’ (2). Ook bij ‘het Brouwen van Princesse-Bier voor Oostindien en andere Gewesten’ werd naar verluid geklaard, gekleurd en werd goed gekeken naar de wens van de klant én wat hij er voor wilde betalen. Zo kregen we in Amsterdam lang vóór India Pale Ale een nieuw houdbaar ‘verzendings Bier’. Om het tot een helder bier te maken werd princessebier met ‘bekende schadelyke dingen aangezet en gesneeden’ beweerde men (3), maar dat viel waarschijnlijk reuze mee; het klaringsmiddel bindt zich aan eiwitten en andere stoffen die in het bier rondzweven, zakt naar de bodem en verdwijnt uit de geklaarde drank. Dát is de mode van de tijd, men wilde een helder bier en in Londen bespotte men de ‘Muddy Mum’ die toen nog veel buiten Londen werd gedronken. (https://www.witteklavervier.nl/nl/historie/princessebier)

Princessebier zag er dus mooi en modern uit, de koninklijke naam die eerder (1658) bijvoorbeeld al voor het ‘ghedistilleerde Princesse-water’ werd gebruikt zal gezien de tijd, eerste helft 18e eeuw, zeker ook deels een politiek statement zijn geweest in de toenemende polarisatie tussen patriotten en orangisten. Het 'allerwegen zo gerenommeerd Princessen Bier' kreeg navolging zoals in Brugge waar Anthonius Parmentier, vryen Groot Bier-Brouwer, witte Hollandsche Princesse Bieren ging leveren, ‘gelyk men tot Amsterdam, Rotterdam en Alkmaar’ maakte en ook hier precies toegesneden op de wensen van de klant ‘na graed der passagie en tot civilen prys’ (4). De laatste vermelding van het originele princessebier komt van de Duitse brouwer Johann Leuchs, die in zijn boek uit 1831 de Amsterdamse praktijk beschrijft, met als absolute top het ‘Princessinnenbier’ (5). Tot veel verder in de 19e eeuw bleef Princessebier een gewild artikel maar zoals vaker bij biersoorten ging de kwaliteit steeds meer achteruit en was het na verloop van tijd enkel nog een naam die men aan een min of meer willekeurig en goedkoop bier gaf. Zoals men in Nederland dan ‘Luiks bier’ maakte zonder spelt, was er ook Princessebier te koop voor weinig, met wat kruiden om te trachten er nog wat smaak aan te geven (6). Maar niet nadat hele generaties het trotse, heldere bier hadden geproefd in Oostindien en andere Gewesten (7). Freek Ruis (https://www.witteklavervier.nl/nl/historie/princessebier)

Roel Mulder ontdekte vorig jaar  het originele recept voor Princesebier, publiceerde het recept en brouwde het bier ook zelf. Ook brouwerij De Beyerd ontwikkelde op basis van dat recept een bier en voor biercafé In de Wildeman brouwde de Amerikaanse Anchor Brewery een versie. Om een lang verhaal kort te maken: UDB, voortgekomen uit de vroegere Verenigde Bierbrouwerijen Rotterdam Breda (VBBR), eigenaar van een groot aantal (export) biermerken, raakte geïnteresseerd en bracht na contacten met de Bredase brouwerij De Beyerd, onlangs het historische Princessebier onder de historische merknaam d’ Oranjeboom weer op de markt. Of dit bier nu door De Beyerd wordt gebrouwen of elders, is niet helemaal duidelijk. Tot zover fantastisch biernieuws en niets dan lof voor Mulder, UDB en De Beyerd. Het bier is ook nog eens schitterend verpakt. Dat mag ook worden gezegd. Marketing Het ‘probleem’ is echter dat UDB naast het historische Princessebier een ‘witte ‘ variant op de markt heeft gebracht en dat in en persbericht ook historisch noemt. En dat moet je niet doen als net het onvolprezen boek Bier in Nederland is verschenen waarin Marco Daane de geschiedenis van bier in Nederland schitterend heeft vastgelegd. De auteur las het persbericht en klom in de pen. Dit schrijft UDB over Princessebier: ‘Princesse bier was hét luxe bier van de achttiende eeuw. Een duurzaam export bier dat een eeuw voor de India Pale Ale al wereldwijd gedronken werd. Princesse bier dankt haar naam aan Anna van Hannover, Prinses van Oranje Nassau, vrouw van Willem IV en dochter van King George, koning van Engeland. Begin vorige eeuw zagen we de opkomst van de pilsners. Deze ondergistende bieren werden op industriële schaal gebrouwen, en waren daardoor goedkoper dan de bovengistende luxe Princesse bieren. Langzaam maar zeker verdwenen de Princesse bieren van het toneel. D’Oranjeboom brengt deze unieke luxe bieren nu in hun originele receptuur terug.’ Kritiek Dit schrijft Daane vervolgens op zijn blog: ‘Sinds kort brengt het im- en exportbedrijf United Dutch Breweries het ook op grotere schaal en in gebottelde vorm op de markt onder de merknaam D’Oranjeboom. Inderdaad, die van de roemruchte oer-Rotterdamse brouwerij die bierdrinkers per advertentie opriep ‘een boompje te planten’. United bezit de rechten op deze naam. Het donkere princesse kon men nagenoeg direct in productie nemen. Wellicht bracht men wat kleine aanpassingen aan om overheersende smaakelementen wat in te tomen. Maar naast die donkere versie is er ook een ‘Princesse witbier’ verkrijgbaar. Is dat dan de oorspronkelijke achttiende-eeuwse versie van dit legendarische bier? Heeft United daar eindelijk ook een recept van opgediept? United poneert op zijn website in elk geval twee vergeten ‘meesterwerken uit de achttiende eeuw’ tot leven te hebben gebracht. Witbier? Nee, wit bier Dat is al meteen een misser. Van een van die twee, het bruine (donkere) princesse, bestaan in de achttiende eeuw nog geen sporen. Toen wasprincesse alleen een wit (lichtgekleurd) bier.’ Korte metten Vervolgens maakt Daane korte metten met het marketingverhaal van UDB over Princesse Wit. En Daane, die diep in de Nederlandse biergeschiedenis dook, kan het weten. Mulder en Daane zijn hier verder in discussie over de al dan niet historische waarde van wit Princessebier. Het lijkt er op dat de meningsverschillen niet overbrugd gaan worden. Als het Princessebier Wit een goed bier is, is het een aanwinst en mag UDB trots zijn. Maar het is evenzeer geweldig dat er anno 2016 zóveel bierkennis is dat brouwers en merkeigenaren worden afgerekend op onzinnige marketingverhalen die de consument misleiden. Lof voor Daane,voor Mulder en De Beyerd. Maar nadrukkelijk ook voor UDB, want dankzij dit bedrijf kunnen bierliefhebbers het historische bruine Princessebier drinken. En ook nog een mooi verpakt modern witbier. (https://hopsters.eu/princessebier-onecht-zusje/)

Gepubliceerd op 19 mei 2015 door Roel Mulder - ... De vorige keer zagen we dat princessebier in 1748 in Amsterdam voor het eerst opdook, en dat het rond 1900 verdween, weggeconcurreerd door het moderne ondergistende bier. Lange tijd was het een raadsel voor me. Neem nou de naam. Waarom princessebier? Als je tegenwoordig bier met die naam zou introduceren, zouden mensen verwachten dat het een roze bier met glitters is. Maar princessebier begon als een luxe bier voor zeebonken. In 1747, twee jaar voor de oudste vermelding ervan, kwam stadhouder Willem IV in onze streken aan de macht. Hij was getrouwd met ‘Princess Royal’ Anna van Hannover, dochter van de koning van Engeland. Ik denk dat we daar de oorsprong van de naam moeten zoeken. Een bier voor Oranjeklanten, dat de Franse Revolutie heeft overleefd. En hoe smaakte het? De oudste bron die hier wat over zegt, het in 1768 bij Gerrit Bom in Amsterdam in afleveringen uitgegeven boekje ‘De Koopman’ wordt het ‘allerwegen zo gerenommeerd’ princessebier omschreven als ‘waarlyk een zeer ongezonde Drank… het welk om ‘t kleurig en helder te maaken met bekende schadelyke dingen is aangezet en gesneeden.’ Proost… Het zal niet representatief zijn voor de mening van de gemiddelde drinker, gezien de latere populariteit.  Dan de kleur. De Brugse brouwer Antonius Parmentier noemde het princessebier in 1788 een wit bier en een Nederlands-Frans woordenboek uit 1828 heeft het ook over een ‘espèce de bière blanche’, ‘een soort wit bier’. De Alkmaarse brouwer Johannes Wahlen omschreef in 1865 een door hem geproefde Pale Ale als een bleek bier, ‘van kleur als geel koper of als het princessenbier’. En een in 1887 in Nederlands-Indië gebrouwen princessebier werd aangeduid als ‘een blanke biersoort van gering alcohol-gehalte’. Aha, dus princessebier was dus wit of bleek? Niet als je moet afgaan over de advertentie van een brouwerij in Weesp in 1859, die spreekt van ‘bruin princesse bier’. En diverse andere advertenties in de jaren 1850 en 1860 hebben een assortiment van ‘bruin of princessebier’ naast ‘blank gerste’. Oh, dus princessebier was toch bruin, en gerstebier was blank? Dan de ingrediënten. Al in 1816 is er in Zierikzee sprake van ‘Princesse- en Garste-Bier’ en de hele negentiende eeuw zien we deze twee biersoorten vaak naast elkaar genoemd worden. Was princessebier dan niet van gerst gemaakt? Toch zien we dat bijvoorbeeld brouwer A.F. van Renesse in Gorinchem, die beide soorten maakte, in 1897 adverteerde dat al zijn bieren van enkel gerst en hop waren gebrouwen. En de al genoemde Wahlen schreef in 1865 over ‘wit of Princessen mout’ en ‘mout van garst – Blank (princes)’ waarvan hij zegt dat het zeer goed is voor wit bier. Zelf brouwde hij bruin bier dus hij gebruikte het niet. Dus waarom verschilde princessebier nou van gerstebier? Niet omdat er een andere graansoort in zat.  Een eigenschap die verder op diverse plekken genoemd wordt, is dat het een ‘schuimend’ bier was, zo lezen we tenminste in het Algemeen Handelsblad in 1883, en in 1889 is het in Middelburg ‘prachtig schuimend’. ... En dan is er natuurlijk nog de gebruikte hop. Daar wordt eigenlijk in geen enkele bron wat van gezegd, behalve in een interessante flyer van de Amsterdamse bierbottelaar P.J.A. Chrispijn uit 1889 (in het Van Vollenhoven-archief), waarin ondanks dat hij de kwaliteiten van het ‘altijd kristalheldere, geen bezinksel nalatende’ lagerbier niet kon ontkennen, hij toch probeerde het ‘Oud-Hollandsch princesse’ aan de man te brengen. Het kon dan wel niet bogen op ‘kristalhelderheid’, toch ‘wint het wat pittigheid en versterkende eigenschappen betreft, van het Lager, door zijn grooter hopgehalte, wat het voornaamste en beste bestanddeel van het bier is.’ Hm, interessant.  Gelukkig is daar het boekje De praktische bierbrouwer uit 1866, waar we de voorgaande afleveringen al een paar keer naar gekeken hebben. Want dat geeft, nadat ik er meer dan een jaar naar heb gezocht, een verrassend recept voor princessebier: PRINCESSEBIER.  Voor dit bier neemt men 56 pond bruin mout, of gelijke deelen blank en bruin al naar de kleur, die verlangd wordt, met 5 once Vlaamsche hop, 2 once koriandervruchten, 2 once oranjeschillen en 2 once zoethout per ton. Verkoking 1/6 deel der hoeveelheid water, gist 3½ once, die bij 12° bij het brouwsel wordt gevoegd. Bovengisting.  Toch bruin mout, of een mengsel van bruin en blank al naar de verlangde kleur? Maar onze Praktische bierbrouwer merkt eerder al op dat voor het Hollands bier ‘elke brouwer schier zijne eigene bereidingswijze heeft’. Erg stevig gehopt is deze versie niet: samen met koninginnebier is princessebier een van de minst hoppige bieren van het boekje. Het voornaamste wat princessebier hier onderscheidt van gerstebier is het gebruik van de koriander, sinaasappelschillen en zoethout, want het van blank mout gebrouwen gerstebier bevat dat allemaal niet. O ja, en gerstebier is bij de Praktische bierbrouwer ondergistend(!),... En daarmee is een lang uitstaand raadsel verklaard: princessebier was een gekruide, donkerdere, minder gehopte versie van gerstebier. Tenminste, als het niet tóch bleekgekleurd en/of gehopt was, of enkel van gerst en hop werd gemaakt, zoals in andere bronnen. Bovenstaande is dus niet het recept maar een recept. Zoals gezegd verdween princessebier omstreeks 1900 geruisloos van het toneel. Behalve, voor zover ik kon vinden, op één plek: Gorinchem. In dit leuke stadje aan de Merwede betekende de graanschaarste van de Eerste Wereldoorlog de ondergang van de plaatselijke ondergistende brouwer, maar de boven ook al geroemde bovengistende brouwerij van Van Renesse ging vrolijk door met het produceren van onder andere princesse, gerste en dubbel gerstebier. Rond 1925 kwam er de klad in, en als oorzaak noemde de directie uiteraard de populariteit van het ‘lichte bier’, ofwel pils. Het bedrijf werd verkocht en in 1933 gestaakt. Nog in 1935 werd er in Gorinchem ‘prinsesse eerste soort’ verkocht, nu voor Van Renesse gebrouwen bij De Sleutel in Dordrecht. En daarna was princesse voorgoed een verloren bier. (https://verlorenbieren.nl/verloren-bieren-49-princessebier-2/)

Princessebier, 33cl fles €3,50 incl. btw Dit hybride gistende ongefilterde bier kan alleen gebrouwen worden in een Tilburgse brouwerij met uitzicht op de Heikese Kerk. De unieke balans tussen mout en hop geeft een heerlijk, fris en doordrinkbaar Tilburgs bier. (https://stadsbrouwerijtilburg.nl/product/princessebier-33cl-fles/)

Het is dus een bierstijl.

Van Vollenhoven Princesse Bier is een Wit met 5,5% alcohol. Van Vollenhoven Princesse Bier wordt gebrouwen door Poesiat & Kater in Amsterdam. (https://www.biernet.nl/bier/merken/van-vollenhoven-princesse-bier)

Nee! 5,0%, maar wel lekker.