Brandnetel, Urtica, is een plantengeslacht waarvan in Nederland en België de grote brandnetel, Urtica dioica, en de kleine brandnetel, Urtica urens, voorkomen. Het geslacht kent tussen de 30 en 45 soorten, waarvan er 4 in Midden-Europa voorkomen. https://www.sensuelebieren.be/brandnetel
De geslachtsnaam 'Urtica' is afgeleid van het Latijnse 'uro', wat 'ik brand', betekent hetgeen verwijst naar het prikkende karakter van de plant. De soortnaam 'dioica' is samengesteld uit de Griekse woorden 'di', wat staat voor 'twee', en 'oecos', dat staat voor 'verblijf' of 'huis', dus 'tweehuizig, wat verwijst naar de scheiding van de mannelijke en vrouwelijke planten.
De Nederlandse naam Netel, zou zijn afgeleid van het woord 'Noedl', wat 'naald' betekent, een verwijzing naar de stekende brandharen. Maar de vezels van het kruid werden ook gebruikt om textiel mee te vervaardigen, voordat Vlas algemeen in gebruik kwam. 'Net' is dan de passieve vorm van 'ne', een term bekend in de meeste Indo-Europese talen, die verwijst naar spinnen of naaien. https://www.twortwat.nl/t-i/1249727106
Een vaste plant die tot 200 cm hoog kan worden, afkomstig uit de brandnetelfamilie. De Grote brandnetel is tweehuizig, er zijn dus aparte mannelijke en vrouwelijke planten. Brandnetel is een echte kosmopoliet, dat wil zeggen een cultuurvolger. Ze komen over de hele aarde voor. Het liefst groeien ze op stikstofrijke, wat vochtige plaatsen en hebben een voorkeur voor een goed bemeste bodem zoals bij composthopen of aan de rand van een akker. Ze horen tot de familie van de Urticaceae. In de oude indeling van plantengeslachten werden moerbei, hennep en hop er ook onder gerangschikt. Ze komen vroeg in het voorjaar op, nadat ze overwinterd hebben met hun onuitroeibare ondergrondse wortelgestel. De plant heeft uitsluitend stamper- of meeldraadbloemen De brandnetel bloeit van juni tot oktober met in trossen hangende bloemen. Na de bevruchting gaan ze bij de vrouwelijke bloemen hangen, deze trossen zijn 2 tot 5 cm lang, de individuele bloemen zijn groen en onopvallend. De bloeiwijzen van de mannelijke bloemen staan opwaarts of opzij gericht na de stuifmeelafgifte, de bloeitijd is van juni tot september.
Aanraking met brandnetels wordt gemeden door de mens, omdat de brandharen van de plant bij aanraking pijn doen. De bloemtrossen van de grote brandnetel hangen in okselstandige aren, van de kleine brandnetel staan ze rechtop. Beide brandnetels hebben brandharen aan de stengel en aan de bovenzijde en rand van het blad. https://www.sensuelebieren.be/brandnetel
Volgens een dame bij het Archeon zijn de bloemtrossen van de brandnetel lekker gebakken bij een omelet.
De brandnetel heeft een sublieme, milde, kruidige smaak. Je kunt hem o.a. gebruiken zoals spinazie. Net als bij spinazie is het trouwens af te raden een netelgerecht nog eens op te warmen vanwege van het nitraatgehalte. Gebruik voornamelijk de jonge brandnetelstengels van de grote brandnetel. In het voorjaar smaken de ongeveer 20 cm lange stengels het beste.
De zeer jonge stengels kunnen als sla gegeten worden. Hiervoor moeten ze eerst even ondergedompeld worden in heet water en daarna fijngesneden. Je kunt ze tien minuten zachtjes gaar laten stoven in een beetje boter. Brandnetelkaas is een specialiteit uit Friesland.
Van brandnetels kan soep gemaakt worden. Ook de bladeren van de brandnetel kunnen voor consumptie gebruikt worden. Hiervoor moeten de bladeren, na het plukken, worden gedroogd op een droge en luchtige plaats. Hierna kan er van de gedroogde bladeren thee worden getrokken. Vroeger werden boter, vis en vlees in brandnetelbladeren verpakt om ze langer fris te houden. Het blijkt dat stoffen in brandnetel bacteriegroei tegengaan
En dan werd de brandnetel ook nog gebruikt voor brandnetelbier:
Waarschuwing: Eet rijpe planten niet rauw, dit is slecht voor de lever.
De bovengrondse delen van brandnetel zijn rijk aan betacarotenen, vitamine C, B1, B2, B5, B9, D, vitamine E en K1. De plant is zeer rijk aan mineralen o.a. boron, calcium, kalium (voor de vochthuishouding), magnesium, koper, silicium, ijzer, foliumzuur, siliciumdioxide, mangaan en in kleinere hoeveelheden, zink, zwavel en chroom. Tot 20 % aan kiezelzuur, kalium en nitraat kan in de plant voorkomen. De planten bevatten ca. 1-2% flavonoïden, speciaal glucoside en rutinoside van quercetine, isorhamnetine en kamferolie, maar ook isorhamnetine-3-O-neohesperidoside. In kleinere concentraties verschillende alifatische organische zuren (chlorogenzuur), maar ook hydroxycumarine scopoletine. Alleen in de grote brandnetel komt 0,03-1,6 % koffie-oylappelzuur voor.De stoffen die verantwoordelijk zijn voor het branden zijn met name acetylcholine en histamine.
De plant bevat veel chlorofyl, die gewonnen wordt en als E 140 kleurstof van voedsel en medicijnen wordt toegepast. De werkzame flavonoïden in de plant zijn vooral quercetine, kaempherol en isorhamnetine. De plant, maar vooral de wortel, bevat lignanen, chemische verbindingen die een voorstadium vormen van fyto-oestrogenen. https://www.twortwat.nl/t-i/1249727106
De brandnetel heeft groene, sterk zaagvormig bladeren met een donzige onderkant met haartjes. Het zijn deze haartjes die bij aanraking mierenzuur en histamine afscheiden. De gevolgen daarvan kennen de meeste mensen inmiddels wel. De brand van de kleine brandnetel is pijnlijker en steekt meer dan die van de grote brandnetel. Aan de top van de knop van iedere brandhaar zit een weerhaakje dat bij aanraking in de huid vast komt te zitten. Daarbij breekt de knop van de brandhaar af en komt een mengsel van stoffen in de huid die de brandende en langdurig aanhoudende pijn veroorzaken. Ook ontstaan op de huid lichtere, jeukende bultjes, die netelblaren worden genoemd. Dit prikkende effect kan vermeden worden door de brandnetel van onderen te benaderen (maar laat dat je niet ervan weerhouden om handschoenen aan te trekken). De haartjes staan namelijk schuin naar boven en steken dus niet als u de brandnetel onderaan plukt. https://www.twortwat.nl/t-i/1249727106
Wat te doen als je gebrand hebt aan een brandnetel
Kneus het blad van de weegbree en wrijf het over de jeukende plek. Werkt zeer goed als direct na het begin van de jeuk de plek ingesmeerd wordt.
In plaats van weegbree werkt ook hondsdraf tegen jeuk door brandnetels. Bijkomend voordeel; brandnetel en hondsdraf houden van dezelfde bodem- en schaduwomstandigheden dus waar er brandnetels staan groeit altijd hondsdraf. Kneus het plantje en wrijf de blaasjes ermee in. Dit kan ook gedaan worden met de bladeren van de klimop. Of anders modder gebruiken en laten drogen.
Heb je je geprikt aan een brandnetel, zoek naar de dovenetel (die met blauw gekleurde bloemetjes lijkt op de brandnetel), Het plantje staat altijd bij brandnetels in de buurt. Wrijf het prikkende deel in en je bent met luttele seconden van de jeuk af. https://www.twortwat.nl/t-i/1249727106
Er was er eens een tijd, heel lang geleden, toen er nog nauwelijks auto's waren, toen de bermen nog schoon waren en men nog nooit van zure regen gehoord had. In die tijd kon je sommige wilde planten gewoon eten. https://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/12646-wilde-kruiden-brandnetel.html
Dat is helaas niet meer, dus voor het plukken moet je nu wel op zoek gaan naar goede plekken, zonder uitlaatgassen en zonder honden...
Romeinse soldaten zouden brandnetels rond 400 na Christus mee naar het noorden hebben genomen. Zij haalden soms brandnetels over hun benen om het warm te krijgen. Hiervoor stampten ze de plant fijn in olie en wreven zich ermee in. De plant bevat histamine dat de bloedvaten openzet. De plant komt nog altijd voor bij Romeinse ruïnes in Noord-Europa. De Engelse benaming voor deze soort is ook is Roman nettle. https://www.sensuelebieren.be/brandnetel
De bierbrouwers legden, wanneer er onweer uitbrak, een bosje brandnetels op de rand van de kuip, anders zou de bliksem het bier doen ‘omslaan’ of zuur maken. Voor het jaar 1000 werd er door de arme man nog al eens bier gebrouwen met brandnetels en brandnetelzaad. En van dat netelbier werden de man een sexueel opgewonden. De heilige Hildegard von Bingen schrijft stellig hierover: ′Het brandnetelzaad zou vurig in de liefde maken’. Andere kruidenboeken bevestigen dat later herhaaldelijk. Recent heeft de wetenschap de chemische verbindingen die hiervoor verantwoordelijk zijn kunnen identificeren. https://www.sensuelebieren.be/brandnetel
Met brandnetels kun je soep maken of beignets, zoals hier te lezen: https://www.twortwat.nl/t-i/1249727106. Ernstig maakt er ook soep mee:
Ernstig... Re: Brandnetelbier
« Reactie #6 Gepost op: 29-01-2012 10:55 u »
Ik maak soms een heerlijk soepje van brandnetels: kippetje laten trekken met een ui, zwarte peperkorrles ,wat foelie en laurier. PLuk op een plek waar geen sporen zijn van bv honden ( je wilt geen hondepies verwerken) een plastic zak vol frisse jonge brandneteltoppen. Was de toppen in een vergiet om aanwezig vuil te verwijderen. Blancheer de toppen heel kort, een seconde of 10 om de steekdingetjes onschadelijk te maken. Verwijder de steeltjes. Pureer de blaadjes met wat van de bouillon in de keukenmachine. Meng de gepureerde brandnetels met de bouilon. Bouillon afmaken met een scheutje room, peper en zout, wat kleine stukjes gebakken ui en spek. https://www.hobbybrouwen.nl/forum/index.php?topic=19422.0
En ook al zijn er heerlijke receptenvoor brandneteltaart en pesto, zelf hebben we liever een prikkelend biertje... ... Ingrediënten
900 g brandnetelblaadjes
schil en sap van 2 citroenen, zonder waslaagje
450 g rietsuiker
bovengistende biergist of all purpose-gist
... Dit recept komt uit: Brouw het zelf van Richard Hood en Nick Moyle (Forte Culinair, 19,95 euro)
Zoals vorige keer al aangegeven kun je er ook bier me brouwen.
Van brandnetels kun je verbazingwekkend lekker bier maken. Op brandnetelsoep en -thee
hebben we het niet zo, ondanks de gezonde eigenschappen, maar brandnetelbier is van een
andere orde. Het is gemakkelijk te maken en erg lekker. Gebruik de frisse, groene topjes,
want dan krijg je het beste bier. Zorg dat al je apparatuur schoon is.
Benodigdheden 1 kilo jonge brandnetels, schil en sap van 2 citroenen, 500 gram rietsuiker,
25 gram wijnsteen, 1 theelepel biergist, grote pan, plastic trechter, flessen.
Bereidingswijze: Snijd de toppen van de brandnetels en gooi de wortels weg. Spoel ze kort
om insecten te verwijderen. Kook de brandnetels in circa 4,5 liter water. Zeef de vloeistof in
een grote pan, voeg citroenschil en -sap, de suiker en de wijnsteen toe. Vul het geheel aan
tot 4,5 liter en roer krachtig. Doe de vloeistof in een mandfles. Voeg de gist toe zodra de
vloeistof is afgekoeld. Laat hem drie tot vier dagen fermenteren en giet de gezeefde
vloeistof in gesteriliseerde flessen.
Uit Dick en James Strawbridge - Overleven op je eigen km2
Bron: De Stentor/ Deventer Dagblad, 18 januari 2012 https://www.roerstok.nl/per.auteur?article_id=1519224350
Recept uit een Engels boekje, 'Booze for free' : https://www.moestuinforum.nl/topic/12946-brandnetel-bier/ Daarbij was de vraag wat 'cream of tartar' zou doen.
Gepost op: 28-01-2012 20:21 u »
Vandaag een stukje gelezen in de krant ( Limburger ) over het bereiden van brandnetelbier.
Benodigdheden voor 4.5 ltr : 1000 gr jonge brandnetels, 2 citroenen, 500 gr rietsuiker, 25 gr wijnsteen en biergist.
In dit recept is dus geen sprake van mout, het enige vergistbare wat gebruikt word is de rietsuiker.
Nu is de vraag of er al eens iemand brandnetels heeft toegevoegd aan zijn bier en hoe smaakt zoiets ?
Hier is nog een recept: https://www.selfsufficientish.com/nettlebeer.htm, https://www.cadagile.com/hoe-maak-je-brandnetel-bier.html
Brandnetelbier
Brandnetels, suiker, water, gist, een appelsien, een citroen en wijnsteenzuur. Brandnetelbier is relatief gemakkelijk te brouwen en kan naar eigen smaak worden aangevuld met gember of een paardenbloemwortel. Je vindt genoeg recepten op het internet om aan de
Bij deze wetenschap zal je nooit meer op dezelfde manier kijken naar brandnetel (on) kruid en misschien overwegen om het toch zijn plaatsje te gunnen in de siertuin…
Bron: http://www.tuinadvies.be/artikels/10_tips_voor_het_gebruik_van_brandnetels.htm
Op 13 april 2020 postte Paul Hoftijzer een bericht over brandnetels op http://www.nederlands-dis.nl/uncategorized/dranken/traditie-brandneteldrank-licht-alkoholisch-schuimend/
...sommigen noemen het bier, ... Maak dit wel voordat de brandnetels gaan bloeien. Dus van nu is de tijd hiervoor. http://www.nederlands-dis.nl/uncategorized/dranken/traditie-brandneteldrank-licht-alkoholisch-schuimend/
En dan werd de brandnetel ook nog gebruikt voor brandnetelbier:
Benodigdheden
1 kilo jonge brandneteltoppen
500 gram bruine suiker
1 citroen
4,5 liter water
1 eetlepel gemberwortel
4 eetlepels gezuiverde wijnsteen
1 theelepel gedroogde gist met een bergje erop of 20 gram verse gist
BRANDNETELDRANK
Nodig:
1 of 2 grote pannen en/of container ( bijvoorbeeld 2de hands zuurkoolvat van minimaal 15 liter)
30 beugelflesjes van ½ liter
( schaar, handschoenen, schuimspaan, 2 grote neteldoeken of keukendoeken of oud ( wel gewassen vitrage), zeef, trechter en veel zin)
En
12 liter water
5 mandjes vol brandnetel stengels met blad ( zo’n ruim honderd stuks of meer). Er mag gerust wat zevenblad of dovenetel door gemengd zitten.
1 ½ kilo tot 2 kilo rietsuiker
50 gram citroenzuur of wijnsteenzuur ( of het helft aan appelzuur)
2 zakjes droge gist of zakje wijn- of biergist
(eventueel wijngistzout)
( eventueel 1 onbehandelde citroen in schijfjes)
( eventueel 1 kopje koude zwarte thee – voor looizuur en zo)
pluk ... brandnetel uitlopers ( mogen best 30 cm. zijn). Spoel de brandnetel even onder stromend water. Kook dan de bladeren in twee grote pannen met samen ruim 12 liter water gedurende zeker een kwartier. Voeg dan aan het kookwater 1 1/2 tot 2 kilo suiker toe en roer dit tot het opgelost is. ... 50 gram wijnsteenzuur ... of .... 50 gram citroenzuur ... en in alle gevallen gist. Je moet het zure poeder en de gist pas toevoegen als het vocht lauw aanvoelt. .... Dek de pannen af of giet het in een gistingsvat en laat zeker een hele dag ( dus 24 uur) op een niet te koele plek, maar zeker niet in de zon afgedekt met een doek staan. Laat het vervolgens zeker 4 dagen op een wat koelere plek verdere fermenteren. Schep met een schuim-spaan wel het schuim er regelmatig af en roer natuurlijk soms de pannen goed door. Wel steeds weer afdekken. Dan de vloeistof zeven ( zeef met neteldoek of iets vergelijkbaars) en bottelen in flessen, met een kurk en dan vastgebonden koel in je kelder of zo in het donker wegzetten.( ik gebruik meestal oude (beugel-)bierflessen en/of kroonkurken)
Niet te lang bewaren .... Het is in feite een drankje dat in een week klaar kan zijn.
Ook op https://zwerfspoor.files.wordpress.com/2018/09/brandnetelbier.pdf is een recept te vinden voor brandnetelbier met: 90 stengels van de Urtica dioica
9 L water - 11,5 gr biergist
1 kg suiker - 45 gr wijnsteenzuur (https://zwerfspoor.files.wordpress.com/2018/09/brandnetelbier.pdf)
Reken niet op een biersmaak, want dit smaakt echt niet naar gewoon bier. Als je het toch met iets bierachtigs wilt vergelijken, dan komt een ijskoud, verfrissend lagerbier het meest in de buurt, maar dan met aardeachtige noten en een duidelijke citrusbite. De beste beschrijving die we ooit hoorden: als gemberbier maar zonder de warmte van gember. Het is een grappig gratis extraatje voor een zomerbarbecue en je kunt het mixen met limonade of bronwater. https://weekend.knack.be/lifestyle/culinair/recepten/brandnetelbier/recipe-starter-728803.html?cookie_check=1596231196
Dat zal ik ook eens gaan maken...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten